Bệnh võng mạc đái tháo đường (VMĐTĐ) là một trong những biến chứng mắt nguy hiểm nhất ở người bệnh tiểu đường, được xem là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, tỷ lệ người mắc bệnh tiểu đường ngày càng gia tăng, kéo theo số lượng bệnh nhân bị võng mạc đái tháo đường cũng tăng nhanh. Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, bệnh có thể dẫn đến phù hoàng điểm, xuất huyết võng mạc, bong võng mạc và thậm chí là mất thị lực vĩnh viễn. Trong bài viết này, Bệnh viện Mắt Bình Tâm sẽ giúp bạn hiểu rõ: bệnh võng mạc đái tháo đường là gì, nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán và phương pháp điều trị hiện nay.

Bệnh võng mạc đái tháo đường là gì?

Đái tháo đường (tiểu đường) là bệnh rối loạn chuyển hóa mạn tính, đặc trưng bởi nồng độ đường huyết cao kéo dài. Bệnh được chia thành:

– Đái tháo đường type 1 (phụ thuộc insulin): thường gặp ở người trẻ, khởi phát từ 10–20 tuổi.

– Đái tháo đường type 2 (không phụ thuộc insulin): phổ biến ở người trung niên và cao tuổi (50–70 tuổi).

Tiểu đường có thể gây biến chứng ở nhiều cơ quan: tim mạch, thận, thần kinh và đặc biệt là mắt. Trong đó, biến chứng võng mạc là một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất.

Võng mạc là lớp thần kinh mỏng nằm phía trong cùng của mắt, đóng vai trò thu nhận ánh sáng và hình ảnh để truyền về não bộ. Khi đường huyết tăng cao kéo dài, các mạch máu nhỏ trong võng mạc bị tổn thương, dẫn đến bệnh võng mạc đái tháo đường.

Thống kê cho thấy, sau 15 năm mắc tiểu đường: Khoảng 2% bệnh nhân sẽ bị mù, 10% có thị lực kém. Bệnh thường xuất hiện nhiều hơn ở người tiểu đường type 1 (40%) so với type 2 (20%).

Nguyên nhân gây bệnh võng mạc đái tháo đường

Nguyên nhân chính xuất phát từ tổn thương vi mạch máu trong võng mạc do đường huyết cao kéo dài. Quá trình này diễn ra như sau:

– Mạch máu bị tắc nghẽn: tế bào nội mô mạch máu tổn thương, màng đáy dày, gây giảm lưu thông máu, thiếu oxy nuôi dưỡng võng mạc.

– Mạch máu rò rỉ: thành mạch yếu, dễ vỡ, gây xuất huyết và phù võng mạc.

– Tân mạch bất thường: khi võng mạc thiếu máu, cơ thể kích thích mọc mạch máu mới. Tuy nhiên, các mạch máu này rất yếu, dễ vỡ, gây chảy máu dịch kính và bong võng mạc.

Phân loại bệnh võng mạc đái tháo đường

Theo nghiên cứu ETDRS, bệnh VMĐTĐ được chia thành các giai đoạn:

1. Võng mạc đái tháo đường giai đoạn nền

Xuất hiện vi phình mạch, xuất huyết trong võng mạc, phù nhẹ. Giai đoạn này thường chưa cần điều trị bằng laser, chỉ theo dõi định kỳ và kiểm soát đường huyết, huyết áp.

2. Bệnh lý hoàng điểm do đái tháo đường

Hoàng điểm là vùng trung tâm của võng mạc, quyết định thị lực tinh tế. Khi bị tổn thương, bệnh nhân sẽ nhìn mờ đáng kể. Bệnh lý phù hoàng điểm do đái tháo đường chia làm 3 loại:

– Phù hoàng điểm khu trú: vùng rò rỉ nhỏ, giới hạn rõ.

– Phù hoàng điểm lan tỏa: phù dạng nang, lan rộng.

– Thiếu máu cục bộ hoàng điểm: thị lực giảm nhưng hình ảnh chụp mạch cho thấy ít thay đổi.

3. Võng mạc đái tháo đường tiền tăng sinh

Xuất hiện các tổn thương nặng hơn như xuất huyết nhiều, thiếu máu võng mạc diện rộng.

4. Võng mạc đái tháo đường tăng sinh

Xuất hiện tân mạch ở gai thị hoặc những vị trí khác.

Nguy cơ chảy máu dịch kính, bong võng mạc co kéo. Đây là giai đoạn có nguy cơ mù lòa cao nhất.

Các yếu tố nguy cơ làm bệnh tiến triển nhanh hơn

– Thời gian mắc tiểu đường càng lâu, nguy cơ bị VMĐTĐ càng cao.

– Kiểm soát đường huyết kém.

– Tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, suy thận.

– Mang thai ở phụ nữ tiểu đường.

– Thừa cân, béo phì, hút thuốc lá.

– Khởi phát tiểu đường từ sớm (dưới 30 tuổi) thì bệnh võng mạc thường xuất hiện sớm và nặng hơn.

Triệu chứng của bệnh võng mạc đái tháo đường

Ở giai đoạn đầu, bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng. Khi thị lực giảm, mờ, méo hình thì bệnh đã tiến triển nặng. Một số biểu hiện thường gặp:

– Nhìn mờ, khó đọc sách, khó phân biệt chi tiết.

– Thấy đốm đen hoặc ruồi bay trước mắt.

– Mất thị lực trung tâm (khó nhìn vật ngay trước mặt).

– Trong trường hợp nặng: xuất huyết dịch kính gây mất thị lực đột ngột.

Chính vì vậy, bệnh nhân tiểu đường cần khám mắt định kỳ để phát hiện sớm.

Chẩn đoán bệnh võng mạc đái tháo đường

Bác sĩ nhãn khoa sẽ tiến hành:

– Khám mắt toàn diện: đo thị lực, đo nhãn áp, soi đáy mắt sau khi nhỏ thuốc giãn đồng tử.

– Chụp hình màu đáy mắt: phát hiện tổn thương sớm.

– Chụp mạch huỳnh quang (FA): đánh giá tình trạng rò rỉ, thiếu máu, tân mạch.

– Chụp OCT: xác định phù hoàng điểm và tổn thương võng mạc trung tâm.

Phương pháp điều trị võng mạc đái tháo đường

Tùy giai đoạn bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp:

1. Điều trị bằng laser quang đông võng mạc

– Phá hủy vùng võng mạc thiếu máu, giảm kích thích tân mạch.

– Các kỹ thuật: laser điểm (focal), laser lưới (grid), laser toàn võng mạc (PRP).

Sau laser, bệnh nhân có thể bị chói lóa, ám điểm tạm thời.

2. Tiêm nội nhãn thuốc

– Thuốc kháng VEGF (như Lucentis, Avastin): ngăn chặn sự phát triển tân mạch, giảm phù hoàng điểm.

– Corticosteroid: chống viêm, chống phù võng mạc.

3. Phẫu thuật cắt dịch kính

Áp dụng khi:

– Xuất huyết dịch kính nhiều, không tự tiêu.

– Bong võng mạc co kéo.

– Màng xơ mạch phát triển mạnh.

Cách phòng ngừa bệnh võng mạc đái tháo đường

– Kiểm soát tốt đường huyết, huyết áp và mỡ máu.

– Bỏ thuốc lá, duy trì cân nặng hợp lý.

– Khám mắt định kỳ 3–6 tháng/lần hoặc ít nhất 1 lần/năm.

Phụ nữ tiểu đường đang mang thai nên khám mắt ngay từ đầu thai kỳ.

Khám và điều trị bệnh võng mạc đái tháo đường tại Bệnh viện Mắt Bình Tâm

Bệnh viện Mắt Bình Tâm là địa chỉ tin cậy trong chẩn đoán và điều trị bệnh võng mạc đái tháo đường. Với đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm và hệ thống máy móc hiện đại như chụp OCT, chụp mạch huỳnh quang, laser quang đông võng mạc, phẫu thuật dịch kính võng mạc, bệnh viện mang đến phác đồ điều trị tối ưu cho từng bệnh nhân.

Lời khuyên: Người bệnh tiểu đường cần chủ động thăm khám sớm để bảo vệ thị lực. Điều trị ở giai đoạn đầu giúp kiểm soát bệnh tốt hơn, ngăn ngừa biến chứng mù lòa.

Kết luận

Bệnh võng mạc đái tháo đường là biến chứng nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phát hiện sớm và kiểm soát nếu người bệnh tiểu đường thường xuyên kiểm tra mắt định kỳ. Kiểm soát đường huyết, huyết áp và thói quen sống là chìa khóa quan trọng để bảo vệ đôi mắt. Nếu bạn hoặc người thân đang sống chung với tiểu đường, hãy liên hệ Bệnh viện Mắt Bình Tâm để được tư vấn và thăm khám kịp thời.